Sách Hiếm – Minh Tâm Bảo Giám Bản Dịch Chi Tiết Dễ Hiểu – Nguyễn Quốc Đoan

Sách Minh Tâm Bảo Giám là kho tàng kiến thức vô cùng phong phú, bao gồm nhiều nền văn hóa: Cổ, kim, đông, tây, kể không thể hết.

Trong kho tàng ấy thì “Minh Tâm Bảo Giám” được coi là có giá trị nhất , thâu góp nhiều tinh hoa kinh điển, truyện ký từ thời Thượng cổ đến cuối đời Tống; những câu cách ngôn, những bài minh huấn của các danh nhân, đặc biệt là Khổng phu tử. Tất cả đều liên quan đến nền văn hóa truyền thống nước nhà, về phương diện đạo đức, luân lý.

Sách giới thiệu 178 bài có chân giá trị trên căn bản tu thân, xử thế, đúng với nghĩa “làm gương báu soi sáng cõi lòng”.

     Minh tâm bảo giám là một cuốn sách quen thuộc của người học chữ nho ngày xưa, thời mà nho học không chỉ chiếm địa vị trọng yếu về chính trị mà còn được coi là tiêu biểu cho giá trị tinh thần, đạo lý Đông Phương. Sách vốn là một bộ “tập đại thành” gồm 20 thiên, sưu tập những câu cách ngôn của các bậc danh nho, hiền triết Trung Hoa từ cổ đại đến đời Tống.

     Đạo học Đông Phương là đạo học về tâm. Người xưa quan niệm tâm vốn không tối, nhưng vì bị tư dục che lấp, bị thói tục làm hại nên hóa ra tăm tối, nếu bỏ cái che, cái hại đi thì Tâm lại sáng. Muốn sáng Tâm thì cần gương báu. Tấm gương báu soi sáng lòng chính là quyển Minh Tâm Bảo Giám này. Có thể bảo Minh Tâm Bảo Giám là quyển sách đức dục của người xưa. Sách này trước đây đã được các học giả ta dịch ra tiếng Việt. Những bản dịch đều rất công phu nhưng vì mục đích riêng, các cụ dùng lối dịch sát nghĩa đen, bám sát từ để giúp người học chữ Hán, giải thích theo lối huấn hỗ. Hơn nữa, từ ngữ và cách hành văn đã thuộc về quá khứ nên không mấy phù hợp với người đọc ngày nay. Với tấm lòng quý trọng những giá trị tinh thần của người xưa, chúng tôi cố gắng dịch lại toàn sách theo cách cảm nghĩ và diễn đạt của người Việt thời nay bằng ngôn ngữ Việt hiện tại, để giới thiệu cùng các bạn đọc tinh thần đạo đức của người xưa. Đành rằng xã hội hôm nay đã đổi khác, nhưng đâu phải tất cả những giá trị tinh thần của người xưa đều không còn phù hợp. Chúng tôi tin rằng các bạn với tinh thần gạn đục khơi trong, sẽ biết cách chắt lọc từ trong những lời của các bậc hiền triết thời xưa những điều khả thủ để vận dụng vào chính cuộc sống hôm nay, và ngay cả những điều trong sách dù xưa cũ và không còn thích hợp với chúng ta cũng giúp chúng ta có được một cái nhìn khái quát về sinh hoạt tinh thần của ông cha ta.

     Ngoài ra, với phần chữ Hán to và rõ, được giải nghĩa từng chữ, từng câu theo đúng văn cảnh sử dụng, chúng tôi cũng nghĩ rằng cuốn sách này sẽ là một tài liệu tự học giúp các bạn yêu thích Hán Văn trau dồi thêm. Văn trong Minh Tâm Bảo Giám phần lớn là cổ văn viết theo lối biền ngẫu, không ngắt câu, chúng tôi dựa theo ý văn phân đoạn và trình bày cho sáng sủa và gắng dịch theo nguyên điệu để bạn đọc dễ nhớ. Làm việc này, không phải chúng tôi muốn phủ nhận công lao và khả năng của các bậc học giả đi trước, đã từng chuyển những bài đức dục quý giá này từ nguyên bản chữ Hán sang chữ Việt mà chúng tôi chỉ muốn chứng tỏ rằng bên trong hình thức cổ kính ấy, chúng ta trong thời đại hôm nay vẫn nhận được những bài học sâu sắc; Minh Tâm Bảo Giám bao giờ cũng là tấm gương báu soi lòng. Với suy nghĩ ấy, chúng tôi trân trọng giới thiệu cùng độc giả bản dịch mới nhất của Minh Tâm Bảo Giám, bản dịch mang tinh thần của những người sắp bước sang thế kỷ 21 suy nghĩ về truyền thống đạo đức rực rỡ của cha ông.

     Chúng tôi xin thành kính tri ân chư vị ân sư đã khai tâm cho tôi. Xin tưởng niệm hương hồn thân phụ, thân mẫu, những lời giáo huấn con cái và cung cách sống của các Người là tấm gương sống động thấm nhuần tinh thần Nho giáo mà không chữ nghĩa kinh sách nào có thể diễn tả nổi. Nếu trong bản dịch này có chỗ nào bạn đọc cảm thấy tạm được thì ở đó phần nhiều có kỷ niệm những lời khuyên dạy của song thân chúng tôi chứ không chỉ đơn thuần là vấn đề chữ nghĩa. Và cũng xin ghi nhớ tình cảm của các bạn Trần Văn Ngọc, Bùi Minh, đã từng chia sẻ với tôi niềm thú vị trong sách ngay từ thuở hoa niên, người bạn đời Dương Thị Minh Ngọc và các bạn Lê Nguyên Đại, Trần Văn Chương, Nguyễn Ngọc Banh đã giúp đỡ, động viên, khích lệ tôi hoàn thành bản dịch này

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 7 tháng 8 năm 1996

Dịch giả